forum przeznaczone dla aplikantów adwokackich pierwszego roku grupa 1f

[Filip]

Jan Miodek
"O adwokatach i mecenasach"


W staropolszczyźnie bardzo wiele spośród takich czy innych - dziś wyłącznych - terminów miało bardzo liczne synonimiczne warianty. I tak np. funkcję zbliżoną do współczesnego adwokata pełniły osoby określane mianem mowcy, piercy, praktyka, prawobrońcy, prokurata, prokuratora, przybrawcy, rzecznika, sprawcy. Słownik Jana Mączyńskiego wydany w Królewcu w r. 1564 notuje: "Advocatus, rzecznik, prokurator, sprawca, pierca rzeczy mojej" (przy okazji informuję, że intrygujący swym brzmieniem, bo zupełnie dziś nieznany, pierca należy do tej samej rodziny wyrazowej co przeć, zaprzeć się, wyprzeć się, spierać się, spór, sporny; proces sądowy zwał się prza, pierca (pierczyk) to był adwokat, a sąpierz - stroną przeciwną w sądzie).

Jak widzimy, advocatus w wieku XVI funkcjonował jeszcze w łacińskiej wersji oryginalnej, nieprzyswojonej (dosłownie znaczył on w łacinie tyle co "przywołany"). W XVIII stuleciu adwokat oznacza "patrona, rzecznika", a w wieku XIX ustala się dobrze nam znane, współczesne znaczenie "obrońca, mecenas". Słownik języka polskiego wydany staraniem Maurycego Orgelbranda w Wilnie w r. 1861 zawiera bardzo rozbudowane hasło adwokat: 1. Upoważniony do bronienia spraw, prokurator. W ordynacji Trybunału z r. 1726 zwany patron. W r. 1768 nazwano obrońców przy Trybunale mecenasami. Teraz w Królestwie ustanowieni przy Trybunałach nazywają się patronami, przy Sądzie Apelacyjnym adwokatami, przy Sądzie Najwyższym mecenasami. Mają prawo do wynagrodzeń od stron, które się nazywają honorariami. W prawie miejskim advocatus oznacza wójta, sędziego, sprawującego sądownictwo z ławnikami; 2. Człowiek o wszystkim z łatwością pro i contra mówiący (To prawdziwy adwokat. Z adwokatem nie chcę się w dysputę wdawać); 3. Człowiek broniący kogoś choćby i nie przed sądem (To mój adwokat, wszędy mię broni).

Mamy w Słowniku wileńskim także adwokatkę - "kobietę adwokata", adwokatową - "żonę adwokata" oraz czasownik adwokatować - "wstawiać się za kimś, bronić kogoś, brać czyjąś stronę".

Słownik języka polskiego wydany tuż przed II wojną światową pod red. prof. Tadeusza Lehra-Spławińskiego tak definiuje adwokata: 1. Prawnik zastępujący strony w sądzie i broniący ich spraw; 2. Człowiek przemawiający w obronie kogoś lub czegoś: adwokat Boga i adwokat diabła = dwaj obrońcy przeciwni w procesie kanonizacyjnym.

Mecenas z kolei (od Caiusa Cilniusa Mecenasa, polityka rzymskiego z I w. p.n.e., patrona poetów i artystów) - to w Słowniku Orgelbranda: 1. Obrońca, opiekun (Być mecenasem literatów, artystów); 2. Obrońca najwięcej znaczący w hierarchii obrończej; dawniej należał do Sądu Najwyższego, a dziś - stojąc w Senacie - ma tytuł obrońcy przy IX i X Departamencie Rządzącego Senatu (w Królestwie Polskim).

Z kolei w Słowniku Lehra-Spławińskiego mecenas to: 1. Tytuł dawany adwokatom w towarzystwie; 2. Człowiek, który proteguje sztukę i literaturę; w XVIII wieku: Patron w trybunale, mający pod sobą młodych praktykantów.

Z tej mnogości znaczeń i ich odcieni ukształtowały się ostatecznie współczesne parafrazy semantyczne adwokata i mecenasa. W Uniwersalnym słowniku języka polskiego z r. 2003 pod red. prof. Stanisława Dubisza czytamy: adwokat - 1. "prawnik zajmujący się prowadzeniem spraw w sądzie, udzielaniem porad prawnych, obroną oskarżonego", 2. książk. "osoba występująca w obronie kogoś lub czegoś, wstawiająca się za kimś; obrońca", fraz. adwokat diabła - "osoba broniąca niesłusznej lub złej sprawy, niekiedy w celu zmobilizowania strony przeciwnej do skuteczniejszego działania; advocatus diaboli"; mecenas - 1. "protektor artystów, pisarzy, uczonych, osoba lub instytucja wspierająca rozwój sztuki, literatury, nauki", 2. "tytuł stosowany grzecznościowo wobec adwokatów, także osoba nosząca ten tytuł".